Specyfika trudności pacjenta zmagającego się z niepełnosprawnością ruchową. Pomoc psychologa w ramach wizyt domowych.
Wyobraźmy sobie człowieka. Zwykłego, kilkudziesięcioletniego człowieka, pracującego, być może posiadającego swoją własną firmę, żonę, dzieci, rodzinę. Lepiej lub gorzej funkcjonującego. Funkcjonującego. Sprawnego. Pełnego planów. Lub nieco mniej pełnego planów, ale świadomego tego, że może. Że może planować i realizować.
A teraz wyobraźmy sobie, że tego samego człowieka spotyka coś, co w diametralny sposób zmienia zarówno jego, jak i jego najbliższe otoczenie. Wypadek zakończony urazem kręgosłupa lub udar mózgu w znacznym stopniu upośledzający jego zdolność poruszania się.
Z czym zaczyna się mierzyć taka osoba?
Przede wszystkim osoba, która zostaje obarczona niepełnosprawnością ruchową staje przed wyzwaniem zmierzenia się z ogromną stratą. Ze stratą sprawności fizycznej, a co za tym idzie, z utratą zdolności do wykonywania podstawowych czynności np. związanych z samodzielnym umyciem się. Od tej pory staje się ogromnie zależna w każdym aspekcie swojego życia od najbliższego otoczenia ( zazwyczaj rodziny). Myślę, że tego typu sytuacje można śmiało porównać do momentu śmierci bliskiej nam osoby. Tak jak w przypadku, gdy umiera bliska nam osoba, tak i tutaj osoba niepełnosprawna traci coś czego być może nigdy nie odzyska. Traci sprawność. A co za tym idzie, bardzo często traci wszystko to, co do tej pory stanowiło wynik jej sprawności – pracę, relacje społeczne, zainteresowania….
Często bywa tak, że pacjenci, którzy utracili swoją sprawność ruchową dążą do jak najszybszego jej odzyskania. Czynią to na różne sposoby. Zastanawiają się np. w jaki sposób mogliby odciążyć rodzinę w obowiązkach domowych, po to, by pomimo swoich ograniczeń nadal czuć się użytecznymi. Bywa również i tak, że pacjenci snują różnego rodzaju fantazje (np. dotyczące zakładania firmy) które są często nieadekwatne do rzeczywistości i stopnia sprawności danego pacjenta. Tego typu zabiegi stosowane przez pacjentów zmagających się z niepełnosprawnością służą zachowaniu przez nich nadziei na poprawę ich sytuacji. Czasami pacjenci upatrują w nich bodźca, który mógłby dodatkowo zmotywować ich do rehabilitacji.
Rola rodziny
Ważną kwestią w niesieniu pomocy podczas wizyt domowych jest najbliższe otoczenie pacjenta, czyli jego rodzina. Rodzina stanowiąca dla pacjenta wsparcie i pozytywną motywację może w istotny sposób wpłynąć na postępy w rehabilitacji czy też poprawę nastroju pacjenta. Natomiast, nadmierny krytycyzm ze strony rodziny wobec pacjenta, przypisywanie mu winy za zaistniałą sytuacje może prowadzić do demotywacji w zakresie rehabilitacji. Należy jednak zaznaczyć, że sytuacja niepełnosprawności jednego z członków rodziny ma istotny wpływ na funkcjonowanie całego systemu rodzinnego. Może ona u pozostałych członków wzbudzać różnorodne emocje i uczucia-smutek, złość, nienawiść czy też bezradność. Wszystkie te czynniki należy wziąć pod uwagę, ponieważ często pomoc tego typu pacjentom wiąże się również ze wsparciem najbliższych im osób.
Wizyty domowe u osób niepełnosprawnych ruchowo
Podczas wizyt domowych ważne jest ze strony psychologa, by poznać indywidualną specyfikę problemu danego pacjenta. Ważne jest, by wybadać, co w przypadku danego pacjenta może mieć charakter wspierający, a co z kolei może mieć na niego destrukcyjny wpływ. Np. rozmowa na temat planów pacjenta dotyczących założenia firmy może dać mu poczucie, że ktoś go słucha, rozumie i jest nim zainteresowany. W przypadku, gdyby psycholog zanegował punkt widzenia i plany pacjenta, to wówczas pacjent mógłby poczuć się odrzucony i niezrozumiany przez psychologa. Często praca z tego typu pacjentami wiąże się z motywowaniem do rehabilitacji, która z kolei związana jest z badaniem czynników wspierających lub osłabiających tą motywację, np. poprzez rozmowę o zasobach pacjenta.
Wizyty domowe u osób niepełnosprawnych ruchowo wymagają dużej elastyczności od psychologa. Szczególnie ważne jest dążenie do zrozumienia perspektyw kilku osób, indywidualnych, często nieco odmiennych doświadczeń. Elastyczność ma szczególne zastosowanie zwłaszcza w pracy z osobami niepełnosprawnymi i ich rodzinami. Pozwala na bardziej wielowymiarowe zbadanie trudności i szukanie sposobów pomocy akceptowalnych zarówno przez pacjenta jak i jego rodzinę.