Cyberprzemoc – pomoc psychologa dla jej ofiar
Przemoc wśród młodzieży to problem, z którym borykamy się nie od dzisiaj. Szkoła i życie szkolne stanowią pole różnego rodzaju interakcji pomiędzy młodzieżą. Jest to okres, w którym mamy możliwość rozwoju umiejętności funkcjonowania w grupie poprzez aktywność na różnych polach działalności szkolnej. Jest to również czas, w którym możemy spotkać się z zagrożeniami. Jednym z nich jest przemoc, a zwłaszcza jej bardzo wyrafinowana forma czyli cyberprzemoc.
Czym jest cyberprzemoc? Na czym polega to zjawisko?
Cyberprzemoc to forma przemocy o charakterze psychologicznym. Odznacza się wykorzystaniem internetu oraz innych urządzeń elektronicznych. Wiąże się z nękaniem i prześladowaniem innych osób przy użyciu tychże urządzeń. O cyberprzemocy możemy mówić wtedy, gdy wystąpi kilka elementów ją warunkujących. Są to: umyślność działania sprawcy, powtarzalność jego działań, poczucie krzywdy ofiary jego działań oraz fakt, że przemoc ta została dokonana za pomocą urządzenia elektronicznego.
Jakie formy może przyjmować cyberprzemoc?
Cyberprzemoc może przyjąć różnorodne formy. Jedną z nich jest prześladowanie, czyli powtarzające się, obraźliwe wiadomości kierowane w internecie do danego użytkownika ze strony agresora. Inną formą cyberprzemocy jest oczernianie polegające na rozprzestrzenianiu nieprawdziwych informacji na temat danej osoby w internecie. Formą cyberprzemocy jest również rozprzestrzenianie bez zgody danej osoby ważnych danych czy też zdjęć lub filmów.
Rozwój cyberprzemocy i społeczna świadomość problemu
Problem cyberprzemocy rozwija się co najmniej od początku minionej dekady. Wtedy to internet stał się powszechnie dostępny wśród dzieci i młodzieży. Szczególne głośno o powyższym problemie zrobiło się w Polsce w 2006 roku, kiedy to media w naszym kraju donosiły o samobójczej śmierci gimnazjalistki z Gdańska. Dziewczyna została nagrana telefonem komórkowym w sytuacji, która była dla niej upokarzająca. Domniemano, że pod wpływem szantażu dotyczącego upublicznienia nagrania gimnazjalistka targnęła się na własne życie.
Mimo wszystko wydaję się, że problem cyberprzemocy jest niezbyt jasny dla naszego społeczeństwa. Mam na myśli to, że wielu nastolatków nie zdaje sobie często sprawy z konsekwencji, jakie mogą spotkać zarówno ofiarę jak i sprawcę cyberprzemocy. Internetowy hejt czy też rozprzestrzenianie przerobionego zdjęcia w sieci może bowiem wzbudzać w ofierze cyberprzemocy różnorodne emocje.
Co może czuć ofiara cyberprzemocy?
Ofiara cyberprzemocy może odczuwać ogromną bezradność w związku z zaistniałą sytuacją. W momencie gdy młody człowiek ma poczucie, że cały, internetowy świat naśmiewa się z niego, odczuwa ogromny wstyd. Bywa więc tak, że trudno pod wpływem tego wstydu prosić o pomoc. Może bowiem obawiać się zemsty sprawcy cyberprzemocy lub też negatywnej oceny drugiej osoby. Oceny, która wskazywałaby na to, że sam jest winny dokonanego na nim aktu cyberprzemocy.
Skala problemu i jego definicja prawna
Problem cyberprzemocy był badany kilkukrotnie. Najnowsze wyniki badań, przeprowadzonych przez NASK (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa) w 2016 r. wskazują, że wyzywania w sieci doświadczała niemal jedna trzecia (32,2%) nastolatków. Poniżanych lub ośmieszanych było 19,4 % nastolatków. Szantażowanych było 11,1 % nastolatków, a 12,4 % podało, że rozpowszechniono w internecie na ich temat kompromitujące materiały (NASK, 2016).
Niestety, nie istnieją jasne przepisy prawne odnoszące się do tego zjawiska. Istnieją akty agresji, które w myśl Kodeksu Karnego stanowią przestępstwo. Wiążą się one ze zjawiskami takimi jak: zniewaga, zniesławienie, włamanie informatyczne, groźby, nękanie oraz tzw. stalking. Trudne jest jednak prawne ściganie sprawców cyberprzemocy, ponieważ często sami sprawcy pozostają anonimowi, a procesy cywilne wiążą się z wysokimi kosztami (Podlewska, Sobierajska, 2009).
Cyberprzemoc wśród młodzieży – jak wygląda specyfika zjawiska?
Dlaczego młodzież jest najbardziej podatna na oddziaływanie cyberprzemocy? Okres szkolny to czas, kiedy jesteśmy częścią silnie wpływających na nas grup – w tym przypadku grupy społeczności szkolnej i klasowej. Szkoła to miejsce, gdzie często ma się do czynienia z dużą zbiorowością uczniów. W przypadku młodego człowieka, wchodzącego w okres dorosłości tego typu grupy są niezwykle istotne ze względu na ocenę słuszności ich postępowania, zajmowania pozycji w grupie czy też rozwoju sieci znajomości i zależności. Różnego rodzaju grupy, powstające w obrębie społeczności szkolnej mogą stanowić dla młodzieży źródło wsparcia i uznania. Jednocześnie wykluczenie z różnego rodzaju grup, czy to grupy klasowej czy koleżeńskiej stanowić może źródło wycofania i obniżonego nastroju danej osoby. Dlaczego o tym wspominam w kontekście cyberprzemocy? Dlatego, że cyberprzemoc może stanowić bardzo wyrafinowaną formę wykluczenia danej osoby. W dobie ogromnej powszechności urządzeń elektronicznych internet staje się narzędziem do rozgrywania różnego rodzaju konfliktów. Tym bardziej, że łatwiej komuś napisać coś negatywnego w internecie niż powiedzieć w twarz, ze względu na bardziej pośredni kontakt.
Czy łatwo dochodzi do cyberprzemocy w szkołach?
Niestety, o cyberprzemoc w szkole nie jest trudno. Często wystarczy ku temu niewielki pretekst połączony z poczuciem bezkarności sprawcy. Bywa tak, że wystarczy drobny konflikt najlepszych do tej pory przyjaciółek, by jedna rozpuściła w internecie plotkę na temat drugiej. Bywa też tak, że cyberprzemoc związana jest z aktem agresji całej grupy wobec danej osoby, np. w klasie. Przykładowo, może to mieć formę rozpowszechnienia przerobionego zdjęcia kolegi czy też koleżanki. Reasumując, w dzisiejszych czasach cyberprzemoc stanowi dla młodzieży wyrafinowane narzędzie agresji wykorzystywane w konfliktach rówieśniczych.
Moje dziecko jest ofiarą cyberprzemocy! Kiedy udać się po pomoc do psychologa lub psychoterapeuty?
Cyberprzemoc jest częstym tematem na sesjach psychoterapeutycznych młodzieży. Osoba będąca jej ofiarą zmaga się z uczuciami lęku, poczuciem wstydu i odrzucenia. Warto mieć jednak na uwadze to, że cyberprzemoc może mieć wpływ na rozwój przyszłych relacjami z rówieśnikami danej ofiary. Przede wszystkim osoba, która doświadczyła tejże formy przemocy ma ograniczony poziom zaufania do rówieśników i otoczenia. Ponadto może mieć poczucie, że wina za zaistniałą sytuację leży po jej stronie i że to ona sama sprowokowała całą sytuację. Reasumując, taka osoba może mieć trudności w relacjach rówieśniczych i zmagać się z obniżonym nastrojem czy też innymi objawami o charakterze depresyjnym. Pomoc psychologa lub psychoterapeuty byłaby w takiej sytuacji jak najbardziej wskazana.